Bilişim Avukatı: Fikri Mülkiyet Hukuku ve Dijital Telif Korumasının Önemi
Bilişim Avukatı: Fikri Mülkiyet Hukuku, Dijital Telif Koruması ve Lisans Uyuşmazlıkları Üzerine Derinlemesine Bir İnceleme
İçindekiler
Bilişim Avukatının Telif ve Lisans Hukukundaki Rolü
Fikri Mülkiyetin Dijital Ortamda Korunması Gereği
Dijital Telif Haklarının Mevzuattaki Yeri ve Uygulama Örnekleri
Yazılım, Web Sitesi ve Mobil Uygulama Telif Hakları
Dijital Lisanslama Modelleri, Uygulama Alanları ve Hukuki Uyuşmazlıklar
Creative Commons, Açık Kaynak Lisanslar ve Fikri Hakların Sınırları
NFT, Blockchain ve Akıllı Sözleşmeler Bağlamında Telif Hukuku
İnternet Üzerinden Gerçekleşen Telif Hakkı İhlallerinde Hukuki Yollar
Dijital İçerik Üretim Platformlarında Telif Takibi ve DMCA Mekanizmaları
Uluslararası Fikri Mülkiyet Koruması ve Bilişim Avukatının Rolü
Geleceğin Fikri Mülkiyet Dinamikleri: Yapay Zekâ, Metaverse ve Bilişim Avukatı
Bilişim Avukatının Telif ve Lisans Hukukundaki Rolü
Bilişim avukatı, dijital üretim ortamlarında meydana gelen özgün fikri çıktıları telif hukuku perspektifiyle koruma altına alan, eser sahibinin haklarını yargı önünde savunan uzman hukukçudur. Bu süreç; dijital eserin tanımlanmasından başlayarak, lisanslama, izinsiz kullanımın tespiti, içerik kaldırma süreçlerinin takibi ve gerekirse cezai sürecin başlatılmasına kadar uzanır. Yazılım şirketleri, dijital yayıncılar, görsel içerik üreticileri, tasarımcılar ve içerik platformları, bilişim avukatlarının doğrudan hizmet verdiği hedef gruplardır.
Fikri Mülkiyetin Dijital Ortamda Korunması Gereği
Dijitalleşmenin hız kazanması ile birlikte dijital içeriklerin üretimi ve yayılımı kolaylaşmış; buna paralel olarak telif hakkı ihlalleri de yaygınlık kazanmıştır. Örneğin:
Dijital sanat eserleri (dijital illüstrasyonlar, vektör grafikler),
Yazılım kodları ve mobil uygulamalar,
Web arayüzleri, e-kitaplar, online eğitim içerikleri,
Dijital oyun karakter ve ortam tasarımları
çok daha hızlı çoğaltılabilir, paylaşılabilir ve manipüle edilebilir hale gelmiştir. Bu durumda, fikri mülkiyet hukuku uygulayıcısı olan bilişim avukatının rolü hayati düzeyde önem kazanır. Özellikle dijital içeriklerin uluslararası erişime açık olması nedeniyle, hem ulusal hem de uluslararası koruma rejimlerinin birlikte yürütülmesi gerekir.
Dijital Telif Haklarının Mevzuattaki Yeri ve Uygulama Örnekleri
Türk hukuk sisteminde dijital telif haklarını koruyan başlıca yasal düzenlemeler:
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK),
5651 sayılı İnternet Yayıncılığı Kanunu,
5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu,
6698 sayılı KVKK (kişisel verilerle örtüşen telif içerikleri bağlamında),
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (dijital abonelikler bağlamında).
FSEK'e göre, özgün ve sahibinin hususiyetini taşıyan her eser sahibinin izni dışında kullanılamaz. Dijital eser örnekleri arasında yazılım, mobil oyun, dijital karikatür ve dijital müzikler sayılabilir. Mahkemeye yansıyan somut örnekler arasında oyun motoru kodlarının çalınması, izinsiz dijital müzik dağıtımı ve online platformlar üzerinden yayımlanan telifli video içerikleri öne çıkar.
Yazılım, Web Sitesi ve Mobil Uygulama Telif Hakları
Yazılım geliştirme süreci, doğası gereği katmanlı ve yaratıcı bir yapıya sahiptir. Kod dizinleri, algoritmalar, kullanıcı arayüzleri, veri yapıları ve yazılım mimarisi telif korumasına tabidir. Örneğin:
Web siteleri: HTML, CSS, JS kodları; görseller ve içerik kombinasyonu eser niteliği taşır.
Mobil uygulamalar: hem backend kod yapısı hem frontend tasarımı telif korumasına girer.
CMS altyapıları (örneğin WordPress temaları) telifli yapılar olarak değerlendirilebilir.
Bu yapıların izinsiz çoğaltılması, kaynak kod paylaşımı veya yeniden pazarlanması hem hukuki hem cezai sorumluluk doğurur. Bilişim avukatı bu noktada teknik delilleri analiz eder, bilirkişi süreçlerini yürütür ve telif hakkı sahiplerinin menfaatlerini korur.
Dijital Lisanslama Modelleri, Uygulama Alanları ve Hukuki Uyuşmazlıklar
Dijital ürünlerin kullanımını düzenleyen lisanslama modelleri:
SaaS (Software as a Service): kullanıcı lisansı ve abonelik modeli,
PaaS (Platform as a Service), IaaS (Infrastructure as a Service): altyapı bazlı dijital servis modelleri,
Tek kullanıcı, çoklu kullanıcı, IP bazlı lisans türleri
Bu lisanslamalar kapsamında en sık karşılaşılan hukuki sorunlar:
Lisansın kapsamının aşılması,
Lisanssız kullanım (pirate use),
Lisans süresinin ihlali,
Lisans iptaline rağmen kullanıma devam edilmesi.
Bilişim avukatı, bu sözleşmeleri hem hazırlar hem de ihlal halinde dava yoluna gider.
Creative Commons, Açık Kaynak Lisanslar ve Fikri Hakların Sınırları
Açık lisanslı içeriklerin serbestçe kullanımı, telif hakkı olmadığı anlamına gelmez. En yaygın lisanslar:
CC BY: yalnızca atıf zorunluluğu
CC BY-SA: atıf + aynı lisansla paylaşım zorunluluğu
GPL, MIT gibi açık kaynak yazılım lisansları
Bu lisanslara aykırı kullanım:
İlgili lisans kurallarına aykırılık,
Ticari kullanımda etik ve hukuki sorun,
Atıf yapılmaması nedeniyle dava gerekçesi olabilir.
Bilişim avukatı, lisans uyumluluğu danışmanlığı ve ihlal durumlarında delil dosyası hazırlığı yapar.
NFT, Blockchain ve Akıllı Sözleşmeler Bağlamında Telif Hukuku
NFT'ler telif hakkı taşımaz; yalnızca dijital mülkiyetin "tokenize" halidir.
Blockchain zinciri üzerindeki meta veriler, tescil niteliği taşıyan teknik belgelerdir.
Akıllı sözleşmeler (smart contracts), telif gelirlerinin paylaştırılmasını otomatikleştirebilir.
Ancak:
NFT üreticisinin telif hakkı olup olmadığı,
Satın alanın eseri nasıl kullanabileceği,
Tokenin birden çok kişiye satılması gibi sorunlar hâlâ gri alanlardadır.
Bu alanlarda bilişim avukatı hem danışmanlık verir hem de gerekli yasal düzenleme eksikliklerini takip eder.
İnternet Üzerinden Gerçekleşen Telif Hakkı İhlallerinde Hukuki Yollar
5651 sayılı Kanun’a göre içerik kaldırma ve erişim engeli talepleri,
5846 sayılı FSEK uyarınca maddi-manevi tazminat davası,
Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusu (örneğin 71. madde kapsamında),
Google, Facebook, Instagram vb. platformlara özel içerik kaldırma başvuruları
Bilişim avukatı süreci bütüncül biçimde planlar, teknik verilerle uyumlu şekilde belge üretimi sağlar.
Dijital İçerik Üretim Platformlarında Telif Takibi ve DMCA Mekanizmaları
YouTube, Spotify, Amazon Kindle, TikTok gibi platformlar;
DMCA uyarı sistemi,
İçerik kaldırma talepleri,
Telifli içerik ihlal puanları gibi iç prosedürlere sahiptir.
Bilişim avukatı:
Hukuki başvuru dilekçelerini bu prosedürlerle uyumlu yazar,
Telif takibini yapar,
Haksız kaldırma durumlarında karşı beyan (counter notice) sürecini yönetir.
Uluslararası Fikri Mülkiyet Koruması ve Bilişim Avukatının Rolü
Bern Konvansiyonu: Karşılıklı telif koruması
TRIPS Anlaşması: Ticari nitelikli hak ihlalleri
WIPO (World Intellectual Property Organization): Uyuşmazlık çözümü platformları
Bilişim avukatı, müvekkilinin telif hakkını başka bir ülkede korumak için:
O ülkede avukat ağlarıyla çalışır,
Uluslararası başvuru ve itiraz sistemlerini devreye alır,
Gerekirse o ülke hukukuna göre dava süreci başlatır.
Geleceğin Fikri Mülkiyet Dinamikleri: Yapay Zekâ, Metaverse ve Bilişim Avukatı
Yeni teknolojilerin yaygınlaşmasıyla birlikte:
Yapay zekâ tarafından üretilen içeriklerin telif sorumluluğu,
Metaverse platformlarındaki dijital mülkiyet,
Sanal avatar tasarımlarının telif koruması
tartışma konusu haline gelmiştir. Bu alanlarda bilişim avukatı hem düzenleyici boşlukları dolduracak içtihatları üretir hem de hukuki altyapının gelişimine katkı sunar.
Bilal Alyar Avukatlık Bürosu olarak, dijital telif hakları, lisans uyuşmazlıkları ve fikri mülkiyet koruması alanlarında bilişim avukatı uzman kadromuzla hukuki stratejiler geliştiriyor, ulusal ve uluslararası mecralarda bütüncül çözümler sunuyoruz. Detaylı bilgi almak için bilalalyar.av.tr adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.