Fintech ve Kripto Hukuku: Türkiye'de Dijital Finansın Hukuki Altyapısı

FinTech ve Kripto Hukuku: Türkiye’de Dijital Finansın Hukuki Altyapısı

İçindekiler

• FinTech ve Kripto Hukuku Nedir?

• Türkiye’de FinTech Hukukunun Gelişimi

• Kripto Hukukunun Doğuşu ve Regülasyon İhtiyacı

• FinTech Hukukunun Temel Başlıkları

  • Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri

  • Dijital Bankacılık ve API Tabanlı Finansal Sistemler

  • RegTech ve InsurTech Yaklaşımları

• Kripto Hukukunun Uygulama Alanları

  • Kripto Para Borsalarının Hukuki Statüsü

  • NFT, Token, ICO ve Smart Contract Düzenlemeleri

  • Kripto Cüzdan ve Saklama Hizmeti Sağlayıcıları

• MASAK, SPK ve BDDK’nın Rolü

• Türkiye'deki FinTech ve Kripto Hukukunda Mevzuat Boşlukları

• FinTech Şirketlerinin Hukuki Yükümlülükleri

• Kripto Para Yatırımcılarının Hakları ve Yükümlülükleri

• FinTech ve Kripto Hukuku Avukatı Ne Yapar?

• Uluslararası Kripto Hukuku ile Uyum Süreci

• Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

FinTech ve Kripto Hukuku Nedir?

FinTech ve Kripto Hukuku, finansal teknolojiler ile kripto varlık temelli dijital sistemler üzerine kurulu hizmetlerin hukuki düzenlemelerini ve denetim çerçevesini kapsayan yeni nesil bir hukuk alanıdır. Bankacılığın dijitalleşmesi, ödeme sistemlerinin blockchain altyapısıyla yeniden yapılandırılması, kripto varlıkların finansal sistemdeki rolü, bu hukuki disiplinin kapsamına girer.

Türkiye’de FinTech Hukukunun Gelişimi

Türkiye'de FinTech hukuku, özellikle 6493 sayılı Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile şekillenmiştir. Bu kanun, ödeme hizmetleri, elektronik para kuruluşları ve dijital finans hizmeti sunan yeni nesil platformları yasal zemine oturtmuştur.

📌 Ana düzenleyici kurumlar:

• BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu)

• TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası)

• MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu)

Kripto Hukukunun Doğuşu ve Regülasyon İhtiyacı

Kripto paralar, Türkiye’de 2021 yılına kadar herhangi bir düzenlemeye tabi değildi. Ancak 16 Nisan 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılamayacağına Dair Yönetmelik”, bu alanın sınırlı şekilde regülasyona alınmasının ilk adımı oldu.

Kripto Hukuku, şu unsurlar etrafında şekillenmeye başlamıştır:

• Kripto varlıkların yasal tanımı

• Kripto borsalarının düzenlenmesi

• Token ve NFT ihracı

• Cüzdan hizmetleri

• Kripto vergilendirme altyapısı

FinTech Hukukunun Temel Başlıkları

1. Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri

Elektronik para kuruluşları (EMI) ve ödeme kuruluşları, lisanslı FinTech oyuncularıdır. Bu kuruluşların faaliyetleri 6493 sayılı Kanun ve TCMB Tebliğleri ile denetlenir. Entegrasyon, şeffaflık, API erişimi ve kullanıcı veri koruması gibi kriterler kritik öneme sahiptir.

2. Dijital Bankacılık ve Açık Bankacılık (Open Banking)

Türkiye’de 2022 itibarıyla dijital bankacılık lisansı verilmiştir. Açık bankacılık uygulamaları, müşterilerin verilerini üçüncü taraf finansal hizmet sağlayıcılarla paylaşmasına imkân tanır. Bu süreç KVKK, Elektronik Ticaret Kanunu ve FinTech sözleşmeleri ile sıkı şekilde regüle edilmelidir.

3. RegTech ve InsurTech Yaklaşımları

• RegTech: Finansal kurumların yasal düzenlemelere teknolojik araçlarla uyumunu sağlayan sistemler

• InsurTech: Sigortacılığın yapay zekâ, mobil uygulama, blockchain gibi teknolojilerle dönüşümüdür.

FinTech hukuku, bu alt alanların altyapı, güvenlik, uyum ve veri koruma çerçevelerini oluşturur.

Kripto Hukukunun Uygulama Alanları

1. Kripto Para Borsalarının Hukuki Statüsü

Türkiye'de kripto para borsaları, hâlen lisanslı veya SPK denetimli kurumlar değildir. Ancak MASAK tarafından “yükümlü kuruluş” kabul edilmişlerdir. Bu borsaların:

• Kimlik doğrulama yapması

• Kara para aklama ile mücadele prosedürü uygulaması

• Şüpheli işlem bildirimi yapması

zorunludur.

2. NFT, Token, ICO ve Smart Contract Düzenlemeleri

Kripto hukukunda en tartışmalı alanlardan biri ICO (Initial Coin Offering) düzenlemeleridir. ICO, menkul kıymet ihracı niteliği taşıyorsa SPK devreye girebilir.

Benzer şekilde:

• NFT’ler için eser, telif ve mülkiyet hukuku gündeme gelir

• Token’lar için sözleşme hukuku, tüketici hukuku devreye girer

• Akıllı sözleşmeler (smart contracts) ise hukuken geçerli borç ilişkileri doğurabilir

MASAK, SPK ve BDDK’nın Rolü

• MASAK: Kripto platformlar üzerinde AML (anti-money laundering) denetimi yürütür

• SPK: Yatırım aracı olarak sunulan kripto projelerde menkul kıymet nitelendirmesi yapabilir

• BDDK: FinTech şirketlerinin bankacılık faaliyetlerini inceler

Özellikle SPK'nın token ve ICO’ları yatırım sözleşmesi kapsamında değerlendirmesi, kripto hukukunun yönünü belirler.

Türkiye'deki FinTech ve Kripto Hukukunda Mevzuat Boşlukları

⚠️ Mevzuat Sorunları:

• Kripto paraların kanuni tanımı hâlâ yapılmamış durumda

• NFT ve token satışları denetimsiz ilerliyor

• Smart contract’ların Türk Borçlar Kanunu’na göre geçerliliği tartışmalı

• Dijital cüzdan hizmetleri için özel bir düzenleme yok

• Kripto vergilendirmesi hâlâ belirsiz

Bu nedenle FinTech ve kripto hukukunda uzman avukatlar, çoğu zaman genel ilkelerle çözüm üretmektedir.

FinTech Şirketlerinin Hukuki Yükümlülükleri

• KVKK’ya tam uyum

• Müşteri kimlik tespiti (KYC)

• Yükümlülüklerini MASAK ve TCMB’ye bildirme

• Kullanıcı sözleşmelerini açık ve erişilebilir hale getirme

• Erişim engeli veya yasal takiplere karşı şeffaf iletişim

Kripto Para Yatırımcılarının Hakları ve Yükümlülükleri

Yatırımcılar şunları talep edebilir:

• Kimlikleri açık olmayan coin projelerinden hukuki hesap verilebilirlik

• Merkeziyetsiz finans uygulamalarında açık sözleşme metni

• Cüzdan güvenliğine ilişkin önlemler

• Dolandırıcılık halinde tazmin ve suç duyurusu

Yatırımcı aynı zamanda vergi, bildirim ve KYC süreçlerine uymakla yükümlüdür.

FinTech ve Kripto Hukuku Avukatı Ne Yapar?

• FinTech girişimlerine şirketleşme, lisanslama, API sözleşmesi danışmanlığı

• Kripto projelere ICO uyumluluğu ve yatırımcı sözleşmeleri

• Kripto borsa mağdurlarına hukuk desteği

• NFT ve akıllı sözleşmelerin Türk hukukuna uygun hale getirilmesi

• MASAK, SPK, BDDK ve yurtdışı regülatörlerle iletişim süreçlerinin yürütülmesi

Uluslararası Kripto Hukuku ile Uyum Süreci

Türkiye, AB’nin MiCA (Markets in Crypto-Assets Regulation) yönetmeliğini ve FATF (Financial Action Task Force) tavsiyelerini referans alarak kripto piyasasını düzenleme sürecine girmiştir. Bu süreçte:

• Kripto varlıkların sınıflandırılması

• Kripto hizmet sağlayıcılara lisans verilmesi

• Tüketicinin korunması ve dolandırıcılık önleme

başlıkları öne çıkmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

FinTech şirketi kurmak için lisans gerekiyor mu?

Evet. Ödeme ve elektronik para hizmeti sunmak isteyen kuruluşlar, TCMB'den lisans almak zorundadır.

Kripto para borsaları Türkiye’de denetleniyor mu?

Henüz lisanslama yok, ancak MASAK yükümlüsü olarak işlem görüyorlar. Bu nedenle KYC, şüpheli işlem bildirimi gibi sorumlulukları var.

NFT satışında vergi ödemem gerekir mi?

Türk mevzuatında henüz açık bir düzenleme yok. Ancak gelir niteliği taşıyan NFT satışlarında vergi doğabilir. FinTech ve kripto hukuku avukatı, vergi riskini analiz eder.

Akıllı sözleşmeler Türk hukukuna göre geçerli mi?

Geçerliliği mümkündür, ancak taraf iradesi, teknik geçerlilik ve açık şartlar bakımından detaylı sözleşme denetimi gerekir.