Türkiye’de Kripto Dolandırıcılığı Soruşturmaları: Hukuki ve Teknik Analiz

Avukat Bilal ALYAR

Kripto Dolandırıcılığı Soruşturması: Türkiye’de Hukuki ve Teknik Analiz

Giriş

Kripto paralar Türkiye’de son yıllarda büyük bir popülarite kazanmıştır. Özellikle İstanbul ve Marmara Bölgesi, kripto varlık kullanımının ve yatırım faaliyetlerinin yoğunlaştığı bir merkez haline gelmiştirgloballegalinsights.comapnews.com. Ne var ki, kripto varlıklara ilgi artarken bu alandaki dolandırıcılık vakaları da ciddi ölçüde yükselişe geçmiştiravesis.inonu.edu.tr. Nitekim, binlerce kişinin dijital varlıklarına erişimini kaybettiği ve yüz milyonlarca dolar zararın meydana geldiği büyük çaplı dolandırıcılık olayları ülkemizde yaşanmıştırapnews.com. Bu durum, kripto dolandırıcılığı soruşturmalarını ceza hukuku, özel hukuk ve teknik boyutlarıyla ele almayı zorunlu kılmıştır. Bu makalede kripto para dolandırıcılığı kavramı ve türleri açıklanacak; ceza hukuku, borçlar hukuku, kişisel verilerin korunması ve mali düzenlemeler çerçevesinde hukuki değerlendirmeler yapılacaktır. Ayrıca dijital iz takibi yöntemleri, soruşturma süreçlerinin teknik zorlukları ve mağdurların hak arama yolları akademik bir düzlemde incelenecektir.

Kripto Para Dolandırıcılığı Kavramı ve Türleri

Dolandırıcılık, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp onun zararına çıkar sağlama suçu olarak tanımlanıravesis.inonu.edu.tr. Kripto para dolandırıcılığı ise bu klasik dolandırıcılık şeklinin dijital varlıklar üzerinden gerçekleştirilmesidir. Kripto paralar fiziksel varlığı olmayan dijital değerler olsa da ekonomik bir değer taşıdıkları için hukuken malvarlığı kapsamında değerlendirilir ve dolandırıcılık suçunun konusunu oluşturabilirhikmetsengul.av.tr. Yani bir kişinin kripto varlıklarının hileli yöntemlerle ele geçirilmesi, tıpkı geleneksel varlıklar gibi dolandırıcılık kapsamında korunmaktadır.

Kripto paraların merkeziyetsiz ve dijital yapısı, dolandırıcılar için yeni yöntemler geliştirme imkânı yaratmıştır. Günümüzde en sık rastlanan kripto para dolandırıcılığı türleri şunlardıravesis.inonu.edu.trhikmetsengul.av.tr:

Ponzi ve Piramit Şemaları: Kısa sürede yüksek kazanç vaadiyle yeni yatırımcılardan para toplayıp eski yatırımcılara ödeme yapılan saadet zinciri türündeki dolandırıcılıklardır. “Crypto-Ponzi” denen bu sistemlerde sahte vaatler, gerçek dışı yüksek getiri oranları ve önceki yatırımcıların sözde başarı hikâyeleri kullanılarak sürdürülemez bir ağ kurulmaktadırhikmetsengul.av.tr. Sonunda sistem çökerek yatırımcılar büyük kayıplar yaşar.
Exit Scam (Çıkış Dolandırıcılığı): Bir kripto projesinin veya borsanın kurucularının, yeterli fon topladıktan sonra aniden ortadan kaybolması şeklindeki vurgunlardır. Özellikle ilk dijital para arzı (ICO) veya kripto borsası işleten dolandırıcılar, yatırımcıları cezbedip paraları topladıktan sonra platformu kapatarak fonlarla birlikte kayıplara karışabilirhikmetsengul.av.tr. Bu durum hem TCK anlamında dolandırıcılık suçu hem de eğer menkul kıymet niteliğinde bir token satışı söz konusu ise Sermaye Piyasası Kanunu’na aykırılık oluşturabilirbilalalyar.av.tr.
Oltalama (Phishing) Saldırıları: Bu yöntemde dolandırıcılar, gerçek kripto para borsalarının veya cüzdan hizmet sağlayıcılarının taklit web sitelerini ve uygulamalarını oluştururlarhikmetsengul.av.tr. Kullanıcılar sahte sitelere kendi hesap bilgilerini girdiklerinde, kimlik bilgileri ve şifreleri ele geçirilir. Böylece dolandırıcı, kullanıcının gerçek kripto hesabına girerek varlıkları kendi hesaplarına transfer edebilir. Phishing saldırıları bilişim sistemlerinin araç olarak kullanıldığı klasik dolandırıcılık yöntemlerindendir ve kripto ekosisteminde çok yaygındırhikmetsengul.av.tr.
Sahte Kripto Platformları ve Token’lar: Dolandırıcılar, gerçek bir kripto para borsasıymış gibi görünen ancak gerçekte fonları alıp kaybolmak amacıyla kurulan web siteleri geliştirebilmektedirhikmetsengul.av.trhikmetsengul.av.tr. Benzer şekilde, hiç var olmayan veya değersiz “yeni çıkacak” kripto para birimlerine yüksek getiri sağlanacağı vaadiyle yatırımcı çekmek de yaygın bir tuzaktırhikmetsengul.av.tr. Örneğin, geçmişte dünyada PlexCoin gibi projeler sahte beyanlarla yatırım çekip ortadan kaybolmuşturhikmetsengul.av.tr. Yatırımcılar olmayan bir coine para yatırarak dolandırılabilir.
Sosyal Mühendislik ve Kimlik Avı: Dolandırıcılar, e-posta, sosyal medya veya mesajlaşma uygulamaları üzerinden kendilerini güvenilir biri (örneğin ünlü bir yatırımcı veya tanıdık) gibi göstererek kişileri kandırabilir. Hacked sosyal medya hesaplarından atılan “kripto hediye/çekiliş” mesajları veya biriymiş gibi davranıp para talep etme gibi yöntemlerle de kripto para dolandırıcılığı yapılabilmektedirhikmetsengul.av.tr. Bu yöntemde bazen fidye yazılımları ile şantaj (örneğin bir hesabın ele geçirilip kripto para karşılığı iade edilmesi) gibi suçlar da görülebilirhikmetsengul.av.tr.

Yukarıdaki yöntemler, kripto paranın anonim veya takma adlı (pseudonymous) doğasını suistimal etmektedir. Dolandırıcılar, kullanıcıların teknik bilgi eksikliğinden ve kripto işlemlerin geri döndürülemez olmasından faydalanarak fonları ele geçirmektediraa.com.tr. Sonuç olarak, kripto para ekosisteminin sunduğu yenilikler kötü niyetli kişiler tarafından istismar edebilmekte ve mağdur sayısı her geçen gün artmaktadıravesis.inonu.edu.tr.

Ceza Hukuku Açısından Değerlendirme

Kripto para üzerinden işlenen dolandırıcılıklar, Türk Ceza Kanunu kapsamında geleneksel dolandırıcılık suçunun bir alt türü olarak değerlendirilmektedir. TCK m.157’de düzenlenen basit dolandırıcılık suçu, kripto varlıklar söz konusu olduğunda da oluşabilir. Ancak çoğu kripto dolandırıcılığı vakası, nitelikli dolandırıcılık kapsamına girmektedir. Özellikle bilişim sistemlerinin araç olarak kullanıldığı dolandırıcılıklar, TCK m.158/1-f uyarınca daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hal olarak kabul ediliravesis.inonu.edu.tr. Bir başka deyişle, online platformlar, internet siteleri veya elektronik iletişim araçları kullanılarak gerçekleştirilen kripto para dolandırıcılığı fiilleri, kanunen ağırlaştırılmış dolandırıcılık suçu olarak cezalandırılır. Bu suçun cezası, failin eylemine göre 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve adli para cezası şeklinde olabilmektedir (TCK 158).

Kripto dolandırıcılığı vakalarında, olayın özelliklerine göre diğer ceza maddeleri de gündeme gelebilir. Örneğin:

Bilişim Suçları: Dolandırıcı, mağdurun dijital cüzdanına hukuka aykırı biçimde sızarak varlıklarını çalarsa, TCK m.243 ve 244’teki bilişim sistemine girme ve sistemi engelleme/bozma suçları yanında, TCK 244/4’te düzenlenen “bilişim sistemlerini kullanarak haksız menfaat sağlama” suçu da değerlendiriliravesis.inonu.edu.tr. Ancak belirtmek gerekir ki, eğer eylem dolandırıcılık olarak zaten cezalandırılabiliyorsa, TCK 244/4 uygulanmaz; asli suç niteliğinde olan dolandırıcılık hükmü tatbik ediliravesis.inonu.edu.tr.
Güveni Kötüye Kullanma: Dolandırıcılık eylemi, hileli davranış olmaksızın bir güven ilişkisini kötüye kullanma şeklinde gerçekleşmişse (örneğin bir kişinin kripto varlıklarını emanet ettiği bir başkasının bunları izinsiz kullanması), TCK m.155’teki güveni kötüye kullanma suçu oluşabilir. Bazı kripto vakalarında, özellikle platform yöneticilerinin veya çalışanlarının müşterilerin varlıklarını zimmetine geçirmesi durumunda bu madde de tartışılabilir.
Sahtecilik Suçları: Kripto para dolandırıcılığı sırasında resmi evrakta sahtecilik (TCK m.204) veya özel belgede sahtecilik (TCK m.207) fiilleri de işlenebilmektedir. Örneğin, dolandırıcılar sahte kimlik veya doküman kullanarak kripto borsa hesapları açabilir ya da yatırımcılara yönelik sahte teminat belgeleri düzenleyebilir. Bu gibi durumlarda dolandırıcılığa ek olarak ilgili sahtecilik suçlarından da yargılama yapılabilir.
Kara Para Aklama: Büyük çaplı kripto dolandırıcılıklarında, suçtan elde edilen kripto paralar genellikle izlerini kaybettirmek amacıyla çeşitli cüzdanlar arasında dolaştırılır, farklı kripto paralara dönüştürülür veya yurt dışındaki platformlara transfer edilir. Bu eylemler, suç gelirlerinin aklanması suçu (TCK m.282) kapsamında değerlendirilebilirhikmetsengul.av.tr. Nitekim MASAK verilerine göre 2023 yılında dünya çapında 22 milyar doların üzerinde kripto varlığın suç gelirlerinin aklanmasında kullanıldığı tespit edilmiştirchainalysis.com. Türkiye’de de dolandırıcılıktan elde edilen kripto paraların aklanması halinde, fail hem dolandırıcılıktan hem de aklama suçundan ayrı ayrı sorumlu tutulabilecektir.

Belirtmek gerekir ki, kripto varlıklar henüz Türk hukukunda resmi para veya menkul kıymet statüsünde sayılmamaktadır. Bu nedenle, kripto paralarla işlenen dolandırıcılık fiilleri mevcut ceza mevzuatındaki genel suç tipleri üzerinden cezalandırılmaktadır. 2021 yılında yaşanan Thodex gibi büyük borsa vakalarında da şüpheliler hakkında “nitelikli dolandırıcılık” ve ilgili diğer suçlardan soruşturma açılmış; birçok kişi tutuklanmış ve uluslararası yakalama kararları çıkarılmıştırapnews.com. Ceza hukuku perspektifinden, kripto dolandırıcılıklarına ilişkin soruşturma ve kovuşturmalarda klasik dolandırıcılık suçuna ilişkin ispat ve unsurlar aranmakla birlikte, dijital delillerin toplanması ve teknik analiz gibi konularda uzmanlık gerekebilmektedir (aşağıda “Dijital İz Takibi” bölümüne bakınız).

Borçlar Hukuku ve Hukuki Sorumluluklar

Kripto para dolandırıcılığı vakalarında mağdurlar sadece ceza yargılaması ile yetinmek zorunda değildir; aynı zamanda özel hukuk yollarına da başvurabilirler. Dolandırıcılık fiili, hukuka aykırı ve kusurlu bir eylem olduğundan, fail mağdura karşı haksız fiil teşkil eden davranışı nedeniyle tazminat sorumluluğu altındadır. Türk Borçlar Kanunu gereği, bir kimse hile ile malvarlığına zarar verdiği kişiye bu zararı aynen tazmin etmekle yükümlüdür. Dolayısıyla kripto paralarını dolandırıcıların hileli faaliyetleri sonucunda kaybeden kişiler, suçun failleri tespit edildikten sonra maddi ve manevi tazminat davası açabilirlerhikmetsengul.av.tr. Örneğin bir Ponzi şeması sonucu parasını kaybeden yatırımcı, faile karşı uğradığı zarar miktarının ödenmesi (maddi tazminat) ve çektiği manevi acının dindirilmesi için manevi tazminat talep edebilirhikmetsengul.av.tr.

Tazminat davaları, genellikle ceza soruşturmasıyla paralel ilerler. Öncelikle dolandırıcılık failinin kimliğinin ve malvarlığının tespiti önemlidir. Ceza soruşturması kapsamında fail yakalanıp yargılandığında, ceza mahkemesi mağdurun talebi halinde müşteki (katılan) sıfatıyla zararın giderilmesine hükmedebilir. Eğer ceza yargılamasında bu mümkün olmazsa veya ceza davası uzun sürecekse, mağdur doğrudan hukuk mahkemelerinde de dava açabilir. Nitekim uygulamada, kripto para dolandırıcılığı mağdurları hem ceza hukukunda hem de tazminat hukukunda uzman avukatların desteğiyle eş zamanlı süreçler yürütmektedirhikmetsengul.av.tr.

Özel hukuk boyutunda ayrıca şu hususlar da değerlendirilebilir:

Sözleşmesel Sorumluluk: Bazı durumlarda mağdur ile dolandırıcı arasında bir sözleşme ilişkisi de bulunabilir. Örneğin bir kripto varlık yatırım danışmanlığı sözleşmesi imzalanmış ancak danışman dolandırıcı çıkmışsa, Borçlar Hukuku’na göre sözleşmenin ihlali ve hile nedeniyle sözleşmenin iptali/tazmini gündeme gelir. Yine bir kripto para alım-satım vaadiyle sözleşme yapılıp karşı taraf parayı alıp kripto göndermemişse, bu da hem ceza hem özel hukuk açısından ileri sürülebilir.
Platformların ve Aracıların Sorumluluğu: Kripto borsaları veya platformları doğrudan dolandırıcılık amacıyla kurulmamış olsa bile, müşterilerinin uğradığı zararlar bakımından sorumluluk tartışmaları ortaya çıkabilir. Özellikle geçmişte bazı Türk kripto borsalarının iflas ettiği veya hacklendiği durumlarda, kullanıcılar zararlarını telafi etmek için platforma karşı hukuk davaları açmıştır. Burada platformun ihmalinin olup olmadığı (örn. güvenlik zaafiyeti, gerekli önlemlerin alınmaması) incelenir. Eğer platform işletmecisi dolandırıcılık kastıyla hareket etmişse zaten cezaen sorumludur; fakat sadece ihmal varsa dahi Türk Hukuku’nda kusura dayalı sorumluluk ilkesi gereği tazmin yükümlülüğü doğabilir. Örneğin, bir borsa sıcak cüzdanlarının güvenliğini sağlamadığı için hack sonucu müşteri fonları çalınmışsa, işletme gerekli özeni göstermemekten sorumlu tutulabilir.
Zincirleme Sorumluluk ve Sigorta: Birden fazla failin birlikte gerçekleştirdiği dolandırıcılıklarda (örneğin bir suç şebekesi veya şirket organizasyonu içinde), müteselsil sorumluluk ilkesi uygulanabilir. Mağdur, tüm faillerden toplam zararını isteyebilir. Öte yandan kripto varlıklar mevzuatta henüz bankacılık ürünleri gibi sigorta güvencesine tabi olmadığı için (mevduat sigortası vb. bulunmamaktadır), dolandırıcılık mağdurlarının zararlarını karşılayacak özel bir fon veya sigorta mekanizması mevcut değildir. Bu nedenle hukuki sorumluluk, doğrudan suçu işleyen kişiler veya ihmali bulunan kuruluşlar üzerinde kalmaktadır.

Mevzuat ve Düzenleyici Kurumlar Çerçevesinde Analiz

Kripto paraların hukuki statüsü ve denetimi konusunda Türkiye’de son yıllarda önemli adımlar atılmıştır. Her ne kadar 2024’e kadar özel bir “Kripto Varlık Kanunu” bulunmuyorduysa da, mevcut kanunlar çerçevesinde çeşitli düzenleyici kurumlar yetki kullanmış ve yeni mevzuat hazırlanmıştırgloballegalinsights.com. Kripto dolandırıcılığıyla mücadele, yalnızca ceza hukuku ve tazminat hukuku boyutunda değil; aynı zamanda MASAK, BDDK, SPK, KVKK gibi kurumların sorumluluk alanındaki düzenlemelerle de yakından ilgilidir.

MASAK ve Kara Para Aklamanın Önlenmesi

Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), kripto varlıkların yasa dışı faaliyetlerde kullanılmasını önlemek amacıyla 2021 yılından itibaren aktif rol almaktadır. Nisan 2021’de yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kripto varlık hizmet sağlayıcıları, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamına yükümlü kuruluşlar olarak eklenmiştirapnews.com. Bu değişiklik sayesinde kripto borsaları ve platformları, tıpkı banka ve finans kurumları gibi MASAK denetimine tabi hale gelmiştir.

MASAK, Mayıs 2021’de kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik detaylı bir rehber yayımlamıştır. Bu MASAK Kripto Rehberi, kripto hizmet sağlayıcıların uyması gereken beş temel yükümlülüğü belirlemiştirlexology.com: (1) Müşterinin kimliğini tespit etmek (KYC – Müşterini Tanı), (2) Şüpheli işlem bildiriminde bulunmak, (3) İstendiğinde yetkili mercilere istenen bilgi ve belgeleri sağlamak, (4) Devamlı bilgi vermek (örneğin belli büyüklükteki işlemleri düzenli olarak MASAK’a raporlamak) ve (5) Kayıt ve belge muhafaza yükümlülüğü. Bu yükümlülükler, kripto piyasasında anonimlik perdesini bir nebze aralamak ve suç gelirlerinin aklanmasını engellemek için getirilmiştir.

Nitekim MASAK, kripto platformlardan büyük tutarlı işlemlerin ve şüpheli transferlerin raporlanmasını talep etmektedir. Örneğin 2025 itibarıyla, FATF’ın “Travel Rule” olarak bilinen kuralı Türkiye’de de uygulanmaya başlanmış ve 15.000 TL ve üzerindeki kripto transferlerinde gönderici/alıcı kimlik bilgilerinin alınarak transferle birlikte iletilmesi zorunlu hale gelmiştirprivacyturkey.comprivacyturkey.com. Bu sayede farklı platformlar arasındaki büyük hareketlerde fonların izi sürülebilecek, dolandırıcılık veya aklama şüphesi durumunda alıcı ve gönderici bilgileri yetkililere ulaşacaktır. MASAK, gerekli gördüğü durumlarda kripto varlıklara el koyma veya dondurma işlemleri için de adli makamlarla iş birliği yapmaktadır. Özellikle organize dolandırıcılık şebekelerine yönelik soruşturmalarda MASAK analizleri, blokzincir üzerindeki fon hareketlerini takip ederek suç gelirinin aklanmasını önlemeye katkı sunmaktadır.

BDDK ve Ödeme Yasağı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da kripto paralar konusunda kamu otoritesi olarak değerlendirmeler yapmıştır. Türkiye’de kripto paralar ilk kez 2013 yılında BDDK tarafından resmi bir açıklamayla ele alınmış; 25 Kasım 2013 tarihli basın açıklamasında Bitcoin ve benzeri sanal paraların 6493 sayılı Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kanunu kapsamında elektronik para sayılmadığı belirtilmiştiraa.com.traa.com.tr. BDDK, herhangi bir resmi otorite tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı garanti altına alınmayan bu varlıkların finansal açıdan risklerine dikkat çekerek kamuoyunu uyarmıştır. Söz konusu açıklamada Bitcoin kullanımının içerdiği riskler şöyle sıralanmıştır: fiyatının aşırı oynak olması, dijital cüzdanların çalınabilmesi veya kaybolabilmesi, işlemlerin geri döndürülemez oluşu nedeniyle kötü niyetli işlemlere açık olmasıaa.com.tr. BDDK, bu riskler nedeniyle vatandaşların mağdur olmaması için dikkatli olmaları konusunda uyarılarda bulunmuşturaa.com.tr.

Kripto varlıkların yaygınlaşmasıyla birlikte, ödeme sistemleri alanında da düzenlemeler gündeme gelmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Nisan 2021’de çıkardığı yönetmelikle, kripto varlıkların mal ve hizmet ödemelerinde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasını yasaklamıştırapnews.com. Bu düzenleme, kriptoyla ödeme yapılmasını yüksek riskli görüp finansal istikrarı koruma amacı taşımaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’de hukuken kripto paralar bir ödeme aracı olarak kullanılamamakta; sadece alım-satım ve yatırım amacıyla değerlendirilmektedir. BDDK da bu doğrultuda bankalara, kripto ile ilgili işlemlerde tedbirli olmaları yönünde tavsiyelerde bulunmuştur. Örneğin, kripto para borsalarına fiat para transferleri bankacılık sistemi üzerinden yapılırken, müşteri kimlik doğrulaması ve olası sahtecilik tespiti için bankaların güçlü kontrol mekanizmaları uygulaması beklenmektedir.

Sermaye Piyasası Düzenlemeleri ve 2024 Kripto Varlık Yasası

Uzun süre mevzuat eksikliği bulunan kripto piyasasında, 2024 yılı önemli bir dönüm noktası olmuştur. 2 Temmuz 2024 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe giren 7518 sayılı Kanun, Sermaye Piyasası Kanunu’nda kapsamlı değişiklikler yaparak Türkiye’de ilk defa kripto varlıklara ilişkin yasal çerçeveyi oluşturmuşturgloballegalinsights.com. Bu kanun değişikliğiyle, kripto varlık, kripto varlık hizmet sağlayıcısı (KVHS), kripto varlık alım satım platformu ve kripto saklama hizmeti gibi tanımlar mevzuata girmiş; kripto varlık hizmeti sunan platformların Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) denetim ve iznine tabi olacağı hüküm altına alınmıştırgloballegalinsights.com.

Yeni yasal düzenlemeye göre, kripto varlık platformları ve hizmet sağlayıcılarının SPK’dan lisans almadan faaliyet göstermesi yasaktır. SPK, bu kurumların kuruluşu ve faaliyetlerine ilişkin ayrıntılı şartlar koyma yetkisine sahiptir. Örneğin, platformların asgari sermaye tutarı, pay sahiplerinde aranan nitelikler, bilgi sistemleri ve siber güvenlik altyapısı, iç kontrol mekanizmaları gibi konularda SPK düzenlemeler yapabilecektirgloballegalinsights.comgloballegalinsights.com. Kanun ile getirilen önemli yeniliklerden biri de müşteri varlıklarının korunmasına yöneliktir: Platform müşterilerine ait kripto varlıkların mümkünse müşterilerin kendi cüzdanlarında saklanması, eğer platform nezdinde saklanacaksa platformun bu varlıkları bankalar ya da SPK tarafından yetkilendirilmiş saklama kuruluşları aracılığıyla tutması öngörülmüştürgloballegalinsights.com. Müşterilerin itibari paralarının ise mutlaka bankalar nezdinde tutulması ve platformların müşteri varlıklarını kendi amaçları için kullanamaması kuralı getirilmiştirgloballegalinsights.comgloballegalinsights.com. Ayrıca platformların müşterilere izinsiz şekilde kaldıraçlı işlem, kredi kullandırma gibi riskli hizmetler sunması da yasaklanmıştırgloballegalinsights.com.

Bu yeni düzenlemeler, geçmişte yaşanan Thodex vb. borsa skandallarının tekrarlanmaması ve yatırımcıların korunması amacı taşımaktadır. Lisanslama ve sermaye şartı ile güven veren firmaların piyasada kalması, müşteri varlıklarının ayrıştırılarak güvende tutulması gibi kurallar sayesinde exit scam tarzı dolandırıcılıkların önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Nitekim SPK, platformlara verdiği lisansın bir kamusal güvence anlamına gelmediğini özellikle vurgulasa da, lisanssız faaliyet gösterenlerin kapatılması ve cezai müeyyideler uygulanması piyasaya disiplin getirecektirgloballegalinsights.comgloballegalinsights.com. Sonuç olarak 2024 kripto varlık düzenlemesi, Türkiye’de kripto ekosisteminin hukukî zemine oturtulmasında ve dolandırıcılıkların önleyici denetimlerle engellenmesinde önemli bir adımdır.

Kişisel Verilerin Korunması (KVKK) Boyutu

Kripto para soruşturmalarında ve platform işletiminde, kişisel verilerin korunması hususu da göz ardı edilmemelidir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), finansal hizmetlerde olduğu gibi kripto varlık hizmetlerinde de geçerlidir. Kripto borsaları müşterilerinden kimlik, iletişim ve hesap bilgilerini toplarken KVKK’nın veri işleme ilkelerine uymak, gerekli aydınlatma ve açık rıza süreçlerini işletmek durumundadır. Özellikle MASAK yükümlülükleri kapsamında alınan kimlik bilgileri ve işlemlere ilişkin veriler, sadece kanunun öngördüğü amaçlar için kullanılmalı ve güvenli şekilde saklanmalıdır. Aksi halde, bir veri ihlali durumunda hem KVKK kapsamında idari yaptırımlar hem de kullanıcıların özel hukuk talepleri gündeme gelebilir.

Dolandırıcılık soruşturmaları esnasında kişisel verilerin işlenmesi ve paylaşılması da KVKK açısından değerlendirilir. Kanunun 28. maddesi, suç işlenmesinin önlenmesi veya soruşturulması amacıyla yapılan kişisel veri işlemlerini kısmen istisna kapsamına almaktadır. Bu nedenle, savcılık veya emniyet birimleri bir kripto borsasından suç soruşturması gereği kullanıcı bilgilerini talep ettiğinde, KVKK bu veri paylaşımına engel teşkil etmeyebilir. Kripto platformları, usulüne uygun adli talep veya mahkeme kararı olduğunda şüpheli hesapların kimlik bilgilerini ve işlem kayıtlarını ilgili makamlara iletebilir. Bu, dolandırıcılık faillerinin tespiti ve delillendirilmesi için elzemdir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken, talep dışı veya amacı dışında veri paylaşımlarından kaçınılması ve uluslararası veri transferi gerekliyse KVKK’nın yurt dışına veri aktarım hükümlerine uyulmasıdır. Örneğin, yurt dışındaki bir borsadan bilgi istenecekse, adli yardımlaşma mekanizmaları kullanılmalı; keyfi veri paylaşımı yapılmamalıdır.

Son olarak, kripto para ekosisteminde kullanıcıların kişisel verilerinin korunması dolaylı olarak dolandırıcılığın önlenmesine hizmet eder. Çünkü birçok oltalama ve sahtekârlık girişimi, kullanıcıların e-posta, telefon numarası, kimlik gibi bilgilerine erişilmesiyle mümkün olmaktadır. Kripto şirketlerinin KVKK’ya uygun biçimde veri güvenliği sağlaması, müşteri bilgilerini sızdırmaması, böylece potansiyel dolandırıcıların bu bilgileri ele geçirmesinin engellenmesi gerekir. Nitekim büyük kripto platformlarının siber saldırılara uğrayıp kullanıcı verilerinin çalınması, ardından müşterilere yönelik hedefli dolandırıcılık girişimlerinin yapılması dünya genelinde gözlenen bir durumdur. KVKK ihlallerine karşı yüksek idari para cezaları ve hukuki yaptırımlar öngörüldüğünden, bu alandaki sıkı uyum (compliance) süreçleri kripto sektörünün güvenilirliği açısından da kritiktir.

Soruşturma Süreci ve Dijital İz Takibi

Kripto para dolandırıcılığına maruz kalan bir mağdur, durumu fark ettiğinde öncelikle Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunmalıdır. Suç duyurusu üzerine derhal bir soruşturma başlatılır ve vakayı aydınlatmak üzere emniyet birimleri devreye girer. Türkiye’de bu tür soruşturmalar genellikle Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesindeki Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı ve mali suçlar birimlerince yürütülür. İstanbul ve Ankara gibi büyük şehirlerde Siber Suçlar Şube Müdürlükleri, kripto varlıklarla işlenen suçlar konusunda uzmanlaşmış ekipler barındırmaktadır. Soruşturmanın ilk adımı, dolandırıcılık eyleminin dijital izlerini tespit etmektir.

Dijital iz takibi, kripto para soruşturmalarının belkemiğini oluşturur. Blokzincir teknolojisinin en önemli özelliklerinden biri, yapılan işlemlerin dağıtık bir defterde kayıt altına alınıp genellikle herkese açık şekilde izlenebilmesidir. Örneğin Bitcoin blokzinciri, 1 milyara yakın işlemi herkesin görebileceği biçimde barındırmaktadırchainalysis.com. Bu şeffaflık ilk bakışta kolluk güçleri için avantaj gibi görünse de, pratikte blokzincir verilerinin anlaşılır ve takip edilebilir hale getirilmesi ciddi bir uzmanlık gerektirir. Her kripto işlem kaydında yalnızca gönderen ve alan cüzdan adresleri, tutar ve zaman gibi veriler bulunur; adreslerin kime ait olduğu doğrudan görülmezchainalysis.com. Soruşturma makamlarının, halka açık bu adreslerin arkasındaki gerçek kişi veya kuruluşları tespit edebilmek için ek çalışmalara ihtiyacı vardırchainalysis.com.

İşte bu noktada, blockchain intelligence olarak adlandırılan gelişmiş blokzincir analiz araçları devreye girer. Kolluk birimleri ve adli bilişim uzmanları, Chainalysis, TRM Labs, Elliptic gibi blockchain analiz yazılımları kullanarak şüpheli kripto para hareketlerini izleyebilir. Bu araçlar, blokzincirdeki adresleri tarayıp bil known exchange cüzdanları, mixer servisleri, darknet piyasaları gibi kategorilerle eşleştirerek anlamlandırmaktadırchainalysis.comchainalysis.com. Örneğin şüpheli bir cüzdan adresinin aslında bilinen bir kripto borsasına ait olduğu veya bir mixing (karıştırıcı) hizmeti kullandığı bu sayede ortaya çıkarılabilir. Böylece savcılık, ilgili borsaya resmi yazı yazarak o adrese ilişkin kullanıcı bilgilerini talep edebilir. Yine mixer kullanılan durumlarda, mixer servislerinin giriş ve çıkış adresleri arasındaki bağlantılar analiz edilip fonların akıbeti takip edilebilirchainalysis.com.

Bir kripto dolandırıcılığı soruşturmasında delil toplama süreçleri, dijital dünyanın sınırlarını aşar. Şüphelilerin dijital cihazlarına el konulması (bilgisayar, telefon, donanım cüzdan vb.), bu cihazlardaki cüzdan anahtarlarının veya suç planına dair yazışmaların incelenmesi gerekebilir. Özellikle dolandırıcılık birden fazla kişi tarafından organize şekilde yapıldıysa, aralarında geçen mesajlar, e-postalar, blockchain üzerinde koordine transferler önemli delil teşkil eder. Teknik bilirkişiler, ele geçirilen cihazlardaki kripto cüzdan uygulamalarını veya borsa hesaplarına erişim sağlayan bilgileri inceleyerek varlıklara el konmasına yardımcı olabilir. Örneğin Thodex soruşturmasında güvenlik güçleri, şirketin sunucularına ve veritabanlarına el koyarak kullanıcı bakiyelerini ve transfer kayıtlarını incelemişlerdir.

IP adresi takibi de bir diğer dijital iz yöntemidir. Dolandırıcının kripto borsasına giriş yaptığı IP adresleri veya mağdura oltalama e-postası gönderirken kullandığı IP, kimliğinin tespitine katkı sunabilir. İnternet servis sağlayıcılarından alınan log kayıtlarıyla IP adresinin kullanıcısı bulunabilir. Ancak bu da her zaman kolay değildir; zira kötü niyetli aktörler VPN, Tor ağı gibi araçlarla gerçek IP’lerini gizleyebilmektedir.

Adli soruşturmalarda, uluslararası iş birliği de kritik önemdedir. Kripto paralar ülke sınırı tanımadan anında başka ülkelere transfer edilebildiği için, bir dolandırıcılık vakasında çalınan fonlar yurtdışındaki bir borsaya aktarılmış olabilir. Bu durumda Türk makamları, karşı ülkenin adli makamlarından adli yardım (MLA) talep ederek şüphelinin o ülkedeki borsa hesabına el konulmasını ve iadesini isteyebilir. İnterpol üzerinden kırmızı bülten çıkarılması da sık başvurulan yöntemlerdendir – nitekim Thodex olayında firari CEO için İnterpol kırmızı bülten yayımlamıştırapnews.com. Bazı büyük borsalar (örn. Binance), dolandırıcılık ve hırsızlık vakalarında hızlı reaksiyon gösterebilmek adına emniyet birimleriyle doğrudan iletişim kanalları kurmuştur. Böylece şüpheli fonlar kendi platformlarına ulaştığında dondurulabilmektedir.

Teknik Zorluklar ve Uluslararası Boyut

Kripto para dolandırıcılığı soruşturmalarında en büyük zorluklardan biri, işlemlerin anonim veya takma adlı olmasıdır. Kripto cüzdan adresleri rastgele harf-rakam dizilerinden oluşur ve sahibinin gerçek kimliği hakkında bilgi içermezeyavuz.av.tr. Suçlular, platformlara kaydolurken sahte kimlik bilgileri kullanabilir veya merkezî borsaları hiç kullanmayıp tamamen eşler arası (peer-to-peer) transferlerle yetinebilirlereyavuz.av.tr. Böyle durumlarda, herhangi bir KYC kaydı olmadığından failin tespiti güçleşir. Özellikle Monero (XMR), Zcash (ZEC) gibi mahremiyet odaklı kripto paralar tam anonimlik vaat etmekte; bu ağlarda yapılan işlemler halka açık blokzincirlerde bile gönderici, alıcı ve tutar bilgilerini gizlemektedireyavuz.av.tr. Dolayısıyla, eğer dolandırıcı çaldığı Bitcoin’leri Monero’ya çevirip transfer ettiyse, iz sürmek neredeyse imkânsız hale gelebilir.

Bir diğer teknik zorluk, “coin mixing” (kripto karıştırma) hizmetleridir. Mixer veya “tumbler” denen çevrimiçi servisler, belirli bir kripto para biriminden yatırılan tutarları alıp bunları çok sayıda farklı cüzdana dağıtarak ve diğer kullanıcıların fonlarıyla karıştırarak çıkış adreslerine iletireyavuz.av.tr. Bu süreç sonucunda her bir kullanıcının aldığı para, orijinal kaynağıyla ilişkilendirilemeyecek şekilde “temizlenmiş” görünür. Dolandırıcılar mixer kullanarak çalıntı kripto paranın kaynağını gizlemeye çalışırlarchainalysis.com. Günümüzde karıştırma faaliyetlerinin bir kısmı suç gelirlerini aklama amacı taşıdığından, birçok ülke bu servisleri yakından izlemekte ve bazılarını yasadışı ilan etmektedir. Ancak internet üzerinde merkeziyetsiz çalışan veya farklı yargı bölgelerinde bulunan mixer’lar tamamen ortadan kaldırılamadığından, soruşturmalarda halen ciddi bir engel teşkil ederler.

Çapraz zincir (cross-chain) hareketler de teknik takibi zorlaştırır. Örneğin dolandırıcı, çaldığı kripto parayı önce Ethereum ağına köprüleyip (bridge) orada farklı token’lara dönüştürebilir, sonra tekrar başka bir zincire aktarabilir. Her bir aşamada farklı blockchain’ler ve protokoller devreye girdiği için izleme süreci karmaşıklaşır. Üstelik merkezi olmayan borsalar (DEX’ler) aracılığıyla anonim cüzdanlar arasında takas yapıldığında, arada müşteri bilgisi tutan bir aracı da olmadığından kimlik tespiti mümkün olmayabilir. Bu nedenle soruşturmacıların farklı blokzincir verilerini birleştirebilecek ileri analiz kabiliyetlerine ihtiyacı vardır.

Uluslararası hukukî sorunlar, teknik zorlukların bir parçasıdır. Dolandırıcılık suçu Türkiye’de işlenmiş olsa bile, kripto varlıkların taşındığı platform başka bir ülkenin hukukuna tabi olabilir. Bazı ülkelerde kripto borsaları sıkı regülasyonlara tâbi iken, bazılarında henüz düzenleme bulunmaması işbirliğini zorlaştırır. Örneğin, Türkiye’de mağdurları olan bir exit scam vakasında dolandırıcı Tayland’da yakalansa, iade süreci ve suç gelirlerinin geri alınması ilgili ülkenin mevzuatına ve iki ülke arasındaki anlaşmalara göre yürür. Her aşamada gecikmeler yaşanabilir. Ayrıca kripto varlıkların değerinin oynak olması nedeniyle, el koyma ve iade süreçlerinde mağdurların zararının tam olarak karşılanması da problemli olabilir – zira süreç sonunda kripto değeri düşmüş ya da yükselmiş olabilmektedir.

Özetle, kripto para dolandırıcılığı soruşturmaları teknik bakımdan klasik mali suç soruşturmalarından daha karmaşık ve uzmanlık gerektiren yönler barındırır. Ancak blockchain’in şeffaf yapısı tamamen aleyhte değildir: Doğru araçlar ve işbirlikleri ile incelendiğinde, kripto işlemleri geleneksel bankacılık sistemine kıyasla pek çok izi bünyesinde barındırırchainalysis.com. Nitekim dünya genelinde polis teşkilatları, blokzincir analizlerini etkin kullanarak pek çok vakada çalınan kripto parayı tespit edip müsadere edebilmiştirchainalysis.comchainalysis.com. Türkiye’de de kolluk birimlerinin teknik kapasitesinin gelişmesiyle, kripto suçlarla mücadelede daha etkin sonuçlar alınması beklenmektedir.

Mağduriyetlerin Giderilmesi ve Sonuç

Kripto para dolandırıcılığının önlenmesi kadar, gerçekleşmiş mağduriyetlerin giderilmesi de hukukun temel amaçlarındandır. Dolandırıcılık mağdurlarının uğradıkları zararların tazmini ve adaletin tecellisi için birkaç yol bulunmaktadır:

Ceza Yargılamasında İade ve Tazmin: Ceza Mahkemesi, yargılama sonunda failin mahkûmiyetine karar verirken suçtan elde edilen kazancın müsaderesine (devletçe el konulmasına) hükmedebilir. Eğer müsadere edilen kripto varlıklar belirlenebiliyor ise, bunlar mağdurlara iade edilebilir. Uygulamada, ele geçirilen suç gelirlerinin mağdurlara dağıtılması Sulh Ceza Hâkimlikleri veya icra yoluyla gerçekleştirilmektedir. Ancak kripto varlıkların aynen iadesi her zaman mümkün olamayabilir; bu durumda mahkeme, hükümde suçtan doğan zararın miktarını belirtip tazminine karar verebilir. Fail bu tazminatı ödemezse, mağdur icra takibi yoluyla tahsil yoluna gidebilir.
Hukuk Mahkemelerinde Tazminat Davası: Yukarıda değinildiği üzere, mağdur doğrudan hukuk mahkemesinde haksız fiil nedeniyle maddi ve manevi tazminat talep edebilir. Mahkeme, dolandırıcılık fiiliyle zarar arasında illiyet bağını ve fiilin hukuka aykırılığını tespit ederse tazminat kararı verecektir. Ceza davasından bağımsız olarak hukuk davasının kazanılması, mağdura alacak hakkı sağlar. Ancak bu alacağın fiilen tahsili, failin mal varlığına bağlıdır. Dolandırıcı genellikle yakalanmadıysa veya mal varlığı yoksa, hukuk davası kağıt üzerinde kalabilir. Bu nedenle, mağdurun etkin sonuç alabilmesi çoğunlukla ceza soruşturmasının başarısına ve faile ulaşılmasına bağlıdırhikmetsengul.av.tr. Yine de, bilhassa itibarlı kişi veya kurumların adının karıştığı dolandırıcılıklarda (örneğin bir şirket yöneticisinin kripto dolandırıcılığı yapması durumunda), sivil yargı yolu maddi zararların karşılanmasında önemli rol oynar.
Uluslararası Hukuki Takip: Failin yurt dışına kaçması veya varlıkları yabancı ülkelerde tutması halinde, mağdurlar bulundukları ülkede doğrudan dava açma imkanlarını araştırabilirler. Bazı durumlarda yabancı mahkemelerde de tazminat davaları veya toplu dava (class action) süreçleri görülebilmektedir. Ancak bireysel mağdurlar için bu oldukça masraflı ve karmaşık olabileceğinden, genellikle devletlerin resmi adli yardımlaşma yoluyla hak taleplerini takip etmesi daha pratiktir.

Mağduriyetlerin giderilmesi noktasında en önemli husus, koruyucu ve önleyici tedbirlerin baştan alınmasıdır. Zira birçok kripto dolandırıcılığı vakasında, fail yakalansa bile çalınan fonların tamamı geri getirilemeyebiliyor veya süreç yıllar alabiliyor. Bu yüzden, hukuk sistemi kadar bireysel ve kurumsal tedbirler de kritik. Yatırımcıların gerçek olamayacak kadar iyi getirisi vaat eden tekliflere karşı uyanık olması, yalnızca güvenilir ve lisanslı platformları kullanması gerekiyor. Kurumsal düzeyde ise yeni getirilen düzenlemelere tam uyum, platformların iç denetim mekanizmalarını güçlendirmesi ve kolluk ile anında işbirliği yapması, olası mağduriyetleri en aza indirecektir. Örneğin, bir borsa şüpheli bir çıkış tespit ettiğinde derhal işlemi durdurup MASAK’a bildirim yaparsa, belki de binlerce kişinin zarar etmesinin önüne geçilebilir.

Sonuç olarak, kripto para dolandırıcılığı soruşturmaları çok yönlü bir uzmanlık ve işbirliği gerektirir. Ceza hukuku, borçlar hukuku, veri koruma ve finansal düzenlemeler bir arada değerlendirilmelidir. Türkiye’de İstanbul gibi finans merkezlerinde ortaya çıkan büyük dolandırıcılık olayları, bu alanda hem hukuki düzenlemelerin sıkılaşmasına hem de kolluk birimlerinin kapasitelerinin artırılmasına yol açmıştır. Güncel mevzuat değişiklikleri (örneğin 2024 SPK düzenlemesi) ve MASAK’ın aktif gözetimi, kripto ekosistemini daha güvenli hale getirmeyi amaçlamaktadır. Yine de teknoloji sürekli evrildiğinden, dolandırıcılar yeni yöntemler denemeye devam edecektir. Bu nedenle hukukçuların ve teknik uzmanların işbirliği içinde, blokzincir teknolojisinin getirdiği fırsat ve riskleri yakından takip etmesi şarttır. Akademik düzeyde yapılan bu tür analizler de, gelecekte daha etkili soruşturma teknikleri geliştirilmesine ve yasal boşlukların giderilmesine katkı sunacaktır.

Kaynaklar:

Aşkın, U. Bilişim Sistemleri Aracılığıyla İşlenen Kripto Para Dolandırıcılığı, Uluslararası Dijital Çağda Hukuk Sempozyumu (İzmir, 2022)avesis.inonu.edu.travesis.inonu.edu.tr.
Hikmet Şengül Hukuk Bürosu, Kripto Para Dolandırıcılığı (2025)hikmetsengul.av.trhikmetsengul.av.tr.
Bilal Alyar, Kripto Para Avukatı El Kitabı, Bölüm 4: Kripto Dolandırıcılıklarıhikmetsengul.av.trhikmetsengul.av.tr.
Chainalysis, How To Use Blockchain Intelligence To Investigate Crypto Crime (2023)chainalysis.comchainalysis.com.
Associated Press, Turkey adds cryptocurrency exchanges to terror funding rules (2021)apnews.comapnews.com.
MASAK, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları Rehberi (2021)lexology.com.
Global Legal Insights, Blockchain & Cryptocurrency Laws and Regulations – Turkey 2025 (Elif Öksüzler, 2024)globallegalinsights.comgloballegalinsights.com.
BDDK, Bitcoin ve Benzeri Sanal Paralar Hakkında Basın Açıklaması (25.11.2013)aa.com.tr.
PrivacyTurkey, Kripto Varlık Transferlerinde Uyum: MASAK, KVKK ve SPK Açısından (2025)privacyturkey.comprivacyturkey.com.
EYavuz Avukatlık, Kripto Paralarla İşlenen Suçlarda Faillerin Belirlenmesindeki Güçlükler (2021)eyavuz.av.tr.